Amerikalı aktör Bradley Cooper (“The Hangover”) biyografik “Maestro”da Yahudi besteci Leonard Bernstein’ı (“Westside Story”) canlandırıyor. Aynı zamanda yönetmenlik de yapan Cooper’ı burnunu büyüten protez bir uzuvla gösteriyor. Bernstein, şu anda Ukrayna’nın bir parçası olan Volhynia bölgesinden gelen göçmenlerin oğlu bir Yahudi olmasaydı, bir aktörün oynadığı kişinin fiziksel görünümüne yaklaşmaya çalışmasına kimse üzülmezdi.
Robert De Niro, Martin Scorcese’nin boks filmi Raging Bull’daki eski kahramanı canlandırabilmek için 30 kilo aldığı için kutlandı. Daniel Kothenschulte, “Oyunculuk sanatı, o zamanlar De Niro’nun fiziksel oyunu tarafından yeniden tanımlandı – zaman içinde tam bir dönüşüm olarak,” diye yazıyor. Ve tek başına “somutlaştırmak” fiili, gerçek bir rol model varsa oyunculuğun fizyonomi ile de ilgili olduğunu söylüyor.
İlan | daha fazlasını okumak için kaydırın
Ancak Cooper/Bernstein davasında bir sorun var çünkü “Yahudi burnu” anti-Semitik bir klişe olarak görülüyor ve bu nedenle (sosyal) medyada buna karşılık gelen bir huzursuzluk vardı. Kültürel sahiplenmeden de bahsediliyordu, çünkü Cooper’ın sadece normal büyüklükte bir burnu yok, aynı zamanda Yahudi de değil. Ek olarak, protezin Cooper’ın burnunu Bernstein’ınkinden daha büyük yapıp yapmadığına dair grotesk bir tartışma var. New York Times, okuyucunun burunları karşılaştırabilmesi için Bernstein ve Cooper’ın protez burunlu fotoğraflarını yan yana paylaşmaktan çekinmedi. Burada yine kimlik siyasetinin ürettiği aşırılıklardan biriyle mi karşı karşıyayız? Yoksa Jewfacing, yeni Blackfaceing mi?
Birkaç yıl önce, beyaz oyuncuların tenlerini siyaha boyayıp siyahları canlandırıp canlandıramayacakları konusunda bir tartışma vardı. Çünkü kara surat, aptal olduğu kadar mutlu da olan siyah bir adamın ırkçı klişesini destekleyen 19. yüzyıl Amerikan âşık şovları geleneğine dayanıyor. Beyaz oyuncular yüzlerini siyaha boyadı, dans etti, şarkı söyledi ve seyirciyi eğlendirdi. Blackfaces, Avrupa’da sahne sanatlarında da uzun süre masumca uygulandı. Burada sadece Verdi’nin aynı adlı operasındaki Otello’dan söz edilmelidir. Birkaç yıl öncesine kadar, Didi Hallervorden’in Schlosspark-Theater’ı veya Deutsches Theatre’ı gibi Berlin tiyatrolarında da siyah yüz sergileniyordu. Bu 2012 yılındaydı ve protestoların ardından Deutsches Theatre oyuncularını siyaha boyamaktan kaçındı. Bugün batı dünyasında, sırf müteakip tartışmalardan kaçınmak için de olsa, kara yüz ifadesi uygulayan bir tiyatro ya da opera binası yok denecek kadar azdır.
Peki Bradley Cooper protez burun protestosu nedir?
Kimlik siyaseti, performans sanatları alanında hassasiyet ve bazen aşırı duyarlılık yaratır. Limitin nerede olduğuna duruma göre karar verilmelidir. Din değiştirmenin söz konusu olduğu bir alanda, Yahudi olmayan aktörler Yahudileri, eşcinsel olmayan aktörler eşcinselleri vb. oynayabilir mi? Netflix dizisi Heartstopper’da biseksüel bir çocuğu oynayan 18 yaşındaki aktör Kit Connor, geçtiğimiz günlerde baskı altında biseksüel olduğunu söyleyerek queerbaiting iddialarından kurtuldu. Bazen kimlik siyasetiyle ilgili sorular eğlenceli bir şekilde çözülür. Sandra Hüller’in Bochum Schauspielhaus’ta Hamlet oynamasına izin verildi ve kısa süre sonra Berlin’deki Gorki Tiyatrosu’nda bir de kadın Hamlet vardı. Netflix dizisi “Bridgerton” kullandı renk körü döküm ve Kraliçe ve İngiliz soylularının diğer birçok üyesi için çok güzel çalışan siyah aktörler seçti. Peki Cooper’ın protez burnuna karşı protesto nedir, aşırı kimlik siyaseti mi yoksa haklı bir duyarlılık ifadesi mi?
“Tipik Yahudi” burun modeli, Yahudilerde burun kemiğinin özellikle güçlü gelişimini gösterebileceğini iddia eden Alman antropolog Johann Friedrich Blumenbach’a (1752-1840) kadar uzanır. O andan itibaren bu klişe dünyadaydı ve asla ortadan kalkmadı. Örneğin, sapın uzun bir burun şeklinde olduğu 19. yüzyıl bastonlarında bulunabilir; bazı Yahudi müzelerinde – günlük anti-Semitizmin bir örneği olarak sergileniyorlar. Nazi döneminde, vücut şekilleri ile ilgili Yahudi karşıtı klişeler yaygındı ve Yahudilerin burunlarının ölçülmesini de içeren kraniyometri yardımıyla bunları bilimsel bir temele oturtmaya çalışıldı – boşuna. Forvetteki karikatüristler umursamadı. Buradaki tüm Yahudilerin acayip büyük kancalı burunları var.
O zamandan beri, en azından Almanya’da, “Yahudi burnu” en kötü anti-Semitizm ile o kadar ilişkilendirildi ki, aktör Bradley Cooper’ın protez burnunu görmek rahatsız edici. Keşke onsuz yapsaydı, çünkü Leonard Bernstein’ı oynayan bir aktör için burun büyüklüğü, bu tartışmaları ve özellikle de huzursuz çağrışımları değerli kılacak kadar önemli değil. Yönetmen Cooper ne düşünüyordu? Bernstein’ın çocuklarının protezi kabul ettiği haberi de yardımcı olmuyor.
Robert De Niro, Martin Scorcese’nin boks filmi Raging Bull’daki eski kahramanı canlandırabilmek için 30 kilo aldığı için kutlandı. Daniel Kothenschulte, “Oyunculuk sanatı, o zamanlar De Niro’nun fiziksel oyunu tarafından yeniden tanımlandı – zaman içinde tam bir dönüşüm olarak,” diye yazıyor. Ve tek başına “somutlaştırmak” fiili, gerçek bir rol model varsa oyunculuğun fizyonomi ile de ilgili olduğunu söylüyor.
İlan | daha fazlasını okumak için kaydırın
Ancak Cooper/Bernstein davasında bir sorun var çünkü “Yahudi burnu” anti-Semitik bir klişe olarak görülüyor ve bu nedenle (sosyal) medyada buna karşılık gelen bir huzursuzluk vardı. Kültürel sahiplenmeden de bahsediliyordu, çünkü Cooper’ın sadece normal büyüklükte bir burnu yok, aynı zamanda Yahudi de değil. Ek olarak, protezin Cooper’ın burnunu Bernstein’ınkinden daha büyük yapıp yapmadığına dair grotesk bir tartışma var. New York Times, okuyucunun burunları karşılaştırabilmesi için Bernstein ve Cooper’ın protez burunlu fotoğraflarını yan yana paylaşmaktan çekinmedi. Burada yine kimlik siyasetinin ürettiği aşırılıklardan biriyle mi karşı karşıyayız? Yoksa Jewfacing, yeni Blackfaceing mi?
Birkaç yıl önce, beyaz oyuncuların tenlerini siyaha boyayıp siyahları canlandırıp canlandıramayacakları konusunda bir tartışma vardı. Çünkü kara surat, aptal olduğu kadar mutlu da olan siyah bir adamın ırkçı klişesini destekleyen 19. yüzyıl Amerikan âşık şovları geleneğine dayanıyor. Beyaz oyuncular yüzlerini siyaha boyadı, dans etti, şarkı söyledi ve seyirciyi eğlendirdi. Blackfaces, Avrupa’da sahne sanatlarında da uzun süre masumca uygulandı. Burada sadece Verdi’nin aynı adlı operasındaki Otello’dan söz edilmelidir. Birkaç yıl öncesine kadar, Didi Hallervorden’in Schlosspark-Theater’ı veya Deutsches Theatre’ı gibi Berlin tiyatrolarında da siyah yüz sergileniyordu. Bu 2012 yılındaydı ve protestoların ardından Deutsches Theatre oyuncularını siyaha boyamaktan kaçındı. Bugün batı dünyasında, sırf müteakip tartışmalardan kaçınmak için de olsa, kara yüz ifadesi uygulayan bir tiyatro ya da opera binası yok denecek kadar azdır.
Peki Bradley Cooper protez burun protestosu nedir?
Kimlik siyaseti, performans sanatları alanında hassasiyet ve bazen aşırı duyarlılık yaratır. Limitin nerede olduğuna duruma göre karar verilmelidir. Din değiştirmenin söz konusu olduğu bir alanda, Yahudi olmayan aktörler Yahudileri, eşcinsel olmayan aktörler eşcinselleri vb. oynayabilir mi? Netflix dizisi Heartstopper’da biseksüel bir çocuğu oynayan 18 yaşındaki aktör Kit Connor, geçtiğimiz günlerde baskı altında biseksüel olduğunu söyleyerek queerbaiting iddialarından kurtuldu. Bazen kimlik siyasetiyle ilgili sorular eğlenceli bir şekilde çözülür. Sandra Hüller’in Bochum Schauspielhaus’ta Hamlet oynamasına izin verildi ve kısa süre sonra Berlin’deki Gorki Tiyatrosu’nda bir de kadın Hamlet vardı. Netflix dizisi “Bridgerton” kullandı renk körü döküm ve Kraliçe ve İngiliz soylularının diğer birçok üyesi için çok güzel çalışan siyah aktörler seçti. Peki Cooper’ın protez burnuna karşı protesto nedir, aşırı kimlik siyaseti mi yoksa haklı bir duyarlılık ifadesi mi?
“Tipik Yahudi” burun modeli, Yahudilerde burun kemiğinin özellikle güçlü gelişimini gösterebileceğini iddia eden Alman antropolog Johann Friedrich Blumenbach’a (1752-1840) kadar uzanır. O andan itibaren bu klişe dünyadaydı ve asla ortadan kalkmadı. Örneğin, sapın uzun bir burun şeklinde olduğu 19. yüzyıl bastonlarında bulunabilir; bazı Yahudi müzelerinde – günlük anti-Semitizmin bir örneği olarak sergileniyorlar. Nazi döneminde, vücut şekilleri ile ilgili Yahudi karşıtı klişeler yaygındı ve Yahudilerin burunlarının ölçülmesini de içeren kraniyometri yardımıyla bunları bilimsel bir temele oturtmaya çalışıldı – boşuna. Forvetteki karikatüristler umursamadı. Buradaki tüm Yahudilerin acayip büyük kancalı burunları var.
O zamandan beri, en azından Almanya’da, “Yahudi burnu” en kötü anti-Semitizm ile o kadar ilişkilendirildi ki, aktör Bradley Cooper’ın protez burnunu görmek rahatsız edici. Keşke onsuz yapsaydı, çünkü Leonard Bernstein’ı oynayan bir aktör için burun büyüklüğü, bu tartışmaları ve özellikle de huzursuz çağrışımları değerli kılacak kadar önemli değil. Yönetmen Cooper ne düşünüyordu? Bernstein’ın çocuklarının protezi kabul ettiği haberi de yardımcı olmuyor.