Yener KARADENİZ
Salgında değişen tedarik zincirinin tesiri ile ön plana çıkan ve kimi birtakım artan talebe yetişmekte zorlanan Türkiye dokuma bölümü, yatırımlarda da hareketli bir devri geride bıraktı. Toplam kapasitenin yüzde 20’si kadar yeni yatırım sonucu alan ve kelam konusu yatırımları bu yıldan itibaren hayata geçirecek olan dalda yatırımın geri dönüş mühleti de (amortisman) geride kalan periyotta inişli çıkışlı bir seyir izledi. Salgın öncesi 5-6 yıl olan amortisman mühletleri, salgın devrinde 3-3,5 senelera gerilerken salgının zayıfladığı bugünlerde ise neredeyse 10 yılı aştı. O denli ki önümüzdeki periyotta siparişleri verilen fakat çabucak hemen akredite olmayan makinelerin siparişlerinin bile artan geri dönüş müddetleri sebebi ile iptal edilebileceği belirtiliyor.
Alman makinesi örneği
Geçtiğimiz günlerde bu kapsamda yatırım sonucu alan şirketlerden biri de Biray Kumaş. hem de Örme Sanayicileri Derneği İdare Konseyi Üyesi de olan şirketin İdare Şurası Lideri Gökmen Aydınlı, 20 adet örme makinesi yatırımı yapmak istediklerini fakat artan amortisman müddetleri sebebi ile kasvete girdiklerini anlattı. Genel olarak bölümdeki sakinliğin yanı sıra, yüksek kur ve daima artan girdi maliyetlerinin önlerini görmesini zorlaştırdığını belirten Aydınlı, “Sektörde en epeyce bilinen Alman marka örme makinesinin fiyatı şu an 80 bin Euro civarında. Lakin bu fiyatlar ile makinenin kendini geri ödemesi mümkün değil. Bir hesap çıkardık. 10 makinelik bir yer alıp kursak bugünkü fiyatlarla bu makineler kaç yılda kendini amorti eder diye lakin bulamadık. Salgın öncesi azamî 5 yıl diye bakardık geri dönüş müddetine lakin 3 yılda kendini amorti ederdi. Bugünkü fiyatlar ile kendini amorti etmesi 10 yılı aşıyor” dedi.
Yatırım iştahı artmıştı
Geçen senelerda yüzde 40’lara varan kar marjının yatırım iştahını artırdığını lisana getiren Yağmur Dokumacılık İdare Konseyi Lideri Yavuz Kaya ise 2020’den itibaren çok fazla şirketin yatırım sonucu aldığını, bu rüzgarın 2021’de de devam ettiğini söylemiş oldu. Kaya, “Bu yatırımlar için 1,5 yılı aşan makine sipariş sırası beklendi. Onlar artık gelmeye başladı, hayata geçecek. Orada bir dert yok. Lakin son 2-3 aydır siparişlerde ve kar marjında düşüş var. ötürüsıyla süratli yatırım sonucu alanlar kademe kaydetti, yatırımlar devam edecektir ancak yeni bir yatırım sonucu alınacağını düşünmüyorum. Çünkü önümüzdeki 10-15 yıl yüksek kar marjları tekrar görülmeyecek” dedi.
Olması gereken müddet
Kaya, 2020’de açılmaların yaşandığı temmuz ayı prestiji ile bilhassa 3 iplik makinelerine fazlaca fazla talep olduğu bilgisini paylaştı. Kaya, şu biçimde konuştu: “1,6 TL olan fason fiyatı 4 TL’lere kadar çıktı. Bu coşku ile makinenin 2 yılda kendini amorti edeceğini düşünenler süratli yatırım sonucu aldı. 1,5 yıl sıra bekledi ancak artık makine geldi fakat işler düşük. Amortisman mühleti 10 yıla kadar çıktı. İki yıl da olağan değildi, 10 yıl da değil. 2 yıl pandeminin getirdiği bir fırsattı. Yatırım sonucu alınırken orta ve uzun vadeli olarak bakılmalı ve müddet de 7 yıl olarak alınmalıdır. Fizibil olan müddet budur bölümde.”
Erzincan yatırımı beklemede
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Erdem Fayat, son periyotta güç maliyetlerinin yanı sıra savaş ve kurdaki baskı üzere birfazlaca etkenin endüstrici için zorluklara yol açtığını söylemiş oldu. Fayat, “Siparişini verdiğimiz yoldaki makinemizi çekeceğiz lakin yeni yatırım ya da sipariş konusunda iştahlar kapandı. Ben kendi adıma Erzincan’da bir yatırım sonucu almıştım. Projemi hazırlattım. Nisan, mayıs üzere kazmayı vuracaktım lakin şu an bekliyorum. Bilmiyorum savaşın boyutu ne olacak, ana pazara sirayet edecek mi? Geçen sene ekim ayında tahsisi aldığımızda inşaat maliyeti de bugünkü sayılarla ikiye katlandı. Demir, çelik ne olacak bilmiyorum” dedi.
Herkes güce koşuyor
Şu an Avrupa’nın göbeğinde bir savaş olduğunu hatırlatan Fayat “Her yatırım farklılık gösterir lakin 5 yıl her insanın kabul edeceği bir sayıdır. Şu an 5 yılı goremiyorum” diyor. Güç yatırımlarında ise tam aykırı bir durumun yaşandığını belirten Fayat, “Kırklareli fabrikamızda güneş gücü yatırımı yapmıştık. 5 yılda kendini amorti edecekken artık 3,5 yılda düştü. Şu an herkes o bölüme yönelmiş durumda…”
“Yatırımların geri dönüş müddetinde fazlaca da karamsar olmamak gerekir”
İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz, yatırımların geri dönüş mühleti konusunda epey da karamsar olunmaması gerektiğini vurguladı. Hem savaş ortamı, birebir vakitte artan maliyetlerin son devirde sakinliğe yol açtığını anlatan Öksüz’ün görüşleri şu biçimde: “Bizler yatırımlarımızı uzun vadeli yapıyoruz. Rusya ile Ukrayna içinde yaşanan savaş sağlıklı bir biçimde sonuçlanır ve emtia meblağları da normalleşirse müspet bir ivme yaşanabilir. Fakat amortisman müddetinde artış kelam konusu. Yeni yatırım konusunda da iştah azalmış durumda. Lakin amortisman mühleti biraz da ne kadar katma pahalı bir eser ürettiğiniz ile alakalı. Ürettiğiniz eser niş bir eser ise amortisman müddetinde de sorun yaşanmaz. Ancak şu an 10 yıl mantıklı bir geri dönüş mühleti değil. Yeni yatırım sonucunda ise sakinliğin bir öteki niçini yapılan büyük yatırımlar. Kesim yıla önemli bir yatırım ile girdi. Toplam kapasitenin yüzde 20’si kadar yeni yatırım yapıldı. Peyderpey hayata geçecek. aslına bakarsan bu biçimde devirlerin akabinde yatırımlarda bir durulma olur. O denli de olması gerekir. Bu derece bir yatırım yapıldıktan daha sonra hazmetmek için bir süre gerekir.”
Salgında değişen tedarik zincirinin tesiri ile ön plana çıkan ve kimi birtakım artan talebe yetişmekte zorlanan Türkiye dokuma bölümü, yatırımlarda da hareketli bir devri geride bıraktı. Toplam kapasitenin yüzde 20’si kadar yeni yatırım sonucu alan ve kelam konusu yatırımları bu yıldan itibaren hayata geçirecek olan dalda yatırımın geri dönüş mühleti de (amortisman) geride kalan periyotta inişli çıkışlı bir seyir izledi. Salgın öncesi 5-6 yıl olan amortisman mühletleri, salgın devrinde 3-3,5 senelera gerilerken salgının zayıfladığı bugünlerde ise neredeyse 10 yılı aştı. O denli ki önümüzdeki periyotta siparişleri verilen fakat çabucak hemen akredite olmayan makinelerin siparişlerinin bile artan geri dönüş müddetleri sebebi ile iptal edilebileceği belirtiliyor.
Alman makinesi örneği
Geçtiğimiz günlerde bu kapsamda yatırım sonucu alan şirketlerden biri de Biray Kumaş. hem de Örme Sanayicileri Derneği İdare Konseyi Üyesi de olan şirketin İdare Şurası Lideri Gökmen Aydınlı, 20 adet örme makinesi yatırımı yapmak istediklerini fakat artan amortisman müddetleri sebebi ile kasvete girdiklerini anlattı. Genel olarak bölümdeki sakinliğin yanı sıra, yüksek kur ve daima artan girdi maliyetlerinin önlerini görmesini zorlaştırdığını belirten Aydınlı, “Sektörde en epeyce bilinen Alman marka örme makinesinin fiyatı şu an 80 bin Euro civarında. Lakin bu fiyatlar ile makinenin kendini geri ödemesi mümkün değil. Bir hesap çıkardık. 10 makinelik bir yer alıp kursak bugünkü fiyatlarla bu makineler kaç yılda kendini amorti eder diye lakin bulamadık. Salgın öncesi azamî 5 yıl diye bakardık geri dönüş müddetine lakin 3 yılda kendini amorti ederdi. Bugünkü fiyatlar ile kendini amorti etmesi 10 yılı aşıyor” dedi.
Yatırım iştahı artmıştı
Geçen senelerda yüzde 40’lara varan kar marjının yatırım iştahını artırdığını lisana getiren Yağmur Dokumacılık İdare Konseyi Lideri Yavuz Kaya ise 2020’den itibaren çok fazla şirketin yatırım sonucu aldığını, bu rüzgarın 2021’de de devam ettiğini söylemiş oldu. Kaya, “Bu yatırımlar için 1,5 yılı aşan makine sipariş sırası beklendi. Onlar artık gelmeye başladı, hayata geçecek. Orada bir dert yok. Lakin son 2-3 aydır siparişlerde ve kar marjında düşüş var. ötürüsıyla süratli yatırım sonucu alanlar kademe kaydetti, yatırımlar devam edecektir ancak yeni bir yatırım sonucu alınacağını düşünmüyorum. Çünkü önümüzdeki 10-15 yıl yüksek kar marjları tekrar görülmeyecek” dedi.
Olması gereken müddet
Kaya, 2020’de açılmaların yaşandığı temmuz ayı prestiji ile bilhassa 3 iplik makinelerine fazlaca fazla talep olduğu bilgisini paylaştı. Kaya, şu biçimde konuştu: “1,6 TL olan fason fiyatı 4 TL’lere kadar çıktı. Bu coşku ile makinenin 2 yılda kendini amorti edeceğini düşünenler süratli yatırım sonucu aldı. 1,5 yıl sıra bekledi ancak artık makine geldi fakat işler düşük. Amortisman mühleti 10 yıla kadar çıktı. İki yıl da olağan değildi, 10 yıl da değil. 2 yıl pandeminin getirdiği bir fırsattı. Yatırım sonucu alınırken orta ve uzun vadeli olarak bakılmalı ve müddet de 7 yıl olarak alınmalıdır. Fizibil olan müddet budur bölümde.”
Erzincan yatırımı beklemede
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Erdem Fayat, son periyotta güç maliyetlerinin yanı sıra savaş ve kurdaki baskı üzere birfazlaca etkenin endüstrici için zorluklara yol açtığını söylemiş oldu. Fayat, “Siparişini verdiğimiz yoldaki makinemizi çekeceğiz lakin yeni yatırım ya da sipariş konusunda iştahlar kapandı. Ben kendi adıma Erzincan’da bir yatırım sonucu almıştım. Projemi hazırlattım. Nisan, mayıs üzere kazmayı vuracaktım lakin şu an bekliyorum. Bilmiyorum savaşın boyutu ne olacak, ana pazara sirayet edecek mi? Geçen sene ekim ayında tahsisi aldığımızda inşaat maliyeti de bugünkü sayılarla ikiye katlandı. Demir, çelik ne olacak bilmiyorum” dedi.
Herkes güce koşuyor
Şu an Avrupa’nın göbeğinde bir savaş olduğunu hatırlatan Fayat “Her yatırım farklılık gösterir lakin 5 yıl her insanın kabul edeceği bir sayıdır. Şu an 5 yılı goremiyorum” diyor. Güç yatırımlarında ise tam aykırı bir durumun yaşandığını belirten Fayat, “Kırklareli fabrikamızda güneş gücü yatırımı yapmıştık. 5 yılda kendini amorti edecekken artık 3,5 yılda düştü. Şu an herkes o bölüme yönelmiş durumda…”
“Yatırımların geri dönüş müddetinde fazlaca da karamsar olmamak gerekir”
İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz, yatırımların geri dönüş mühleti konusunda epey da karamsar olunmaması gerektiğini vurguladı. Hem savaş ortamı, birebir vakitte artan maliyetlerin son devirde sakinliğe yol açtığını anlatan Öksüz’ün görüşleri şu biçimde: “Bizler yatırımlarımızı uzun vadeli yapıyoruz. Rusya ile Ukrayna içinde yaşanan savaş sağlıklı bir biçimde sonuçlanır ve emtia meblağları da normalleşirse müspet bir ivme yaşanabilir. Fakat amortisman müddetinde artış kelam konusu. Yeni yatırım konusunda da iştah azalmış durumda. Lakin amortisman mühleti biraz da ne kadar katma pahalı bir eser ürettiğiniz ile alakalı. Ürettiğiniz eser niş bir eser ise amortisman müddetinde de sorun yaşanmaz. Ancak şu an 10 yıl mantıklı bir geri dönüş mühleti değil. Yeni yatırım sonucunda ise sakinliğin bir öteki niçini yapılan büyük yatırımlar. Kesim yıla önemli bir yatırım ile girdi. Toplam kapasitenin yüzde 20’si kadar yeni yatırım yapıldı. Peyderpey hayata geçecek. aslına bakarsan bu biçimde devirlerin akabinde yatırımlarda bir durulma olur. O denli de olması gerekir. Bu derece bir yatırım yapıldıktan daha sonra hazmetmek için bir süre gerekir.”